۱. تقرّب به خدا از گونه زمان و مکان و از نوع تقرّب و نزدیکی هایی که در جهان می شناسیم نیست، بلکه یک واقعیت معنوی عمیق است که با تعالی و تکامل روح تحقق می یابد، فهم و درک واقعیت معنوی، نیازمند شناخت و معرفت ویژه و وصول به مراتبی از قرب است. هر چه میزان معرفت انسان نسبت به جنبه های ضعف و قوت خویش، و جمال و جلال خداوند بیشتر باشد، و هر اندازه توانسته از گناهان بدنی و قلبی و فکری دور باشد و جسم و دل و اندیشه خویش را متوجه خداوند سازد، به همان اندازه می تواند واقعیت معنوی را بیشتر درک کند و مفهوم قرب و نزدیکی به خدا را احساس و لمس نماید.
۲. قرب و نزدیکی به خدا امری تدریجی است و نیازمند به زمان برای کسب ظرفیت و معرفت ویژه ای است تا رنگ خدایی از ظاهر به باطن و تار و پود حقیقت انسان نفوذ کند.
۳. تکامل روحی و تقرب به خدا، همانند بالا رفتن از پله های نردبان است. هر چه از پله ها بالاتر می رویم، نیازمند مراقبت و مواظبت بیشتر است، زیرا در صورت انحراف و سقوط، ضربه شکننده تر خواهد بود.
۴. وسط پله های نردبان جای توقف و ماندن نیست، باید حرکت را تداوم بخشید و گرنه خطر تزلزل و سقوط او را تهدید می کند. کسی که از پلکان تهذیب و اصلاح نفس بالا می رود، آن هنگام می تواند صعود یابد و به قرب الهی برسد که وسط راه توقف نکند.
۵. ثبات قدم و استقامت و استواری در برابر سختی ها و مشکلات و آزمون هایی که خداوند از انسان می گیرد، شرط موفقیت در نزدیکی به خدا است.
۶. با توجه به تفاوت درجات شناخت و معرفت و ایمان و معنویت و موقعیت های فردی و اجتماعی، به شمار انسان هایی که بخواهند در این راه گام بردارند، تکالیف متفاوت وجود دارد.
شناخت تکالیف و آشنایی با راه و علایم آن و خطرهایی که انسان را تهدید می کند، نیاز به "راهنما و معلم" دارد. چه بسیارند افرادی که ندانسته به افراط و تندروی یا تفریط و سستی کشیده شدند و از حرکت بازماندند و به انحراف و سقوط دچار گشتند.
از شرایط قرب الهی، ترک معصیت خداوند و انجام دستورهای او است. مخصوصاً جوانان به جهت توانایی های جسمی و رشد و بلوغ شهوی اگر بتوانند خود را از زمینه های گناه دور نگه دارند و دل و دست و زبان و چشم خود را از آلوده شدن پاک نگه دارند، می توانند از قرب الهی بهره مند گردند. در روایتی از امام صادق آمده : خداوند به حضرت موسی فرمود:«بهترین وسیله تقرب به من ورع و ترک معصیت است. اگر کسی ورع داشته باشد او را در بهشت های عدن جای می دهم.»[۱]
بعد از این مرحله (انجام واجبات و ترک گناهان)، انجام دادن مستحبات مانند نافله های یومیه مخصوصاً نافله شب و تهجّد و مناجات با خدا موجب قرب الهی می شود.
پیامبر (ص) فرمود: خدای متعال می فرماید: «با انجام نوافل به سوی من تقرب پیدا کنید تا شما را دوست بدارم. اگر شما را دوست بدارم، اگر دعا کنید اجابت می کنم و اگر درخواستی داشتید عطا می کنم.»[۲]
«اخلاص در نیت موجب تقرب الی الله است.»[۳]
«توجه زیاد به شکم و شهوت موجب دوری از خدا می شود.»[۴]
[۱]. محمدی ری شهری، میزان الحکمه، ج۸، ص ۱۱۴، ماده قرب.
[۲]. همان، ص ۱۱۰.
[۳]. همان، ص ۱۱۳.
[۴]. همان، ص ۱۱۵.
